رویکردهای تاریخی و محتوایی محضرنویسی و متون استشهادنامه‌ای

در حکومت اسلامی _ شیعی، هر نوع سند شرعی باید تحت اجتهاد فقها و حکّام شرع و کاتبان امور شرعی نگاشته می‌شد. ازاین‌رو، ارزش و اعتبار شهادت که به عنوان بیّنه‌ای شرعی مورد تأکید فقها قرار داشته، با گذشت زمان همواره ثابت مانده است. استشهادنامه‌ها، یکی از انواع اسناد شرعی هستند که اگر به گونه‌ای علمی و با کمک دانش و فن سندشناسی مورد بررسی قرار گیرند، می‌توانند برای فهم زندگی و تعاملات اجتماعی، اقتصادی و حقوقی جوامع انسانیِ پیشین مفید واقع شوند. این‌گونه اسناد، با هدف درج شهادت گواهان، به عنوان یکی از دلایل اثبات دعوی نگاشته شده‌اند و زبان ادبی خاصی دارند که با واژگان فقهی _ حقوقی عجین است. پژوهش حاضر به لحاظ ماهیت تاریخی خود، پژوهشی توصیفی _ تحلیلی است و هیچ‌گونه پیشینۀ تحقیقی ندارد. داده‌های لازم نیز از طریق بررسی اسناد و منابع گردآوری شده‌اند. از آن‌جا که در عرف قدیم، استشهادنامه را علاوه بر نام متداول آن، محضر نیز می‌نامیدند، پس از بیان کاربرد متفاوت واژۀ محضر در متون کهن، سه محضر مهم تاریخی ذکر شده و اصول و شیوه‌های نگارشی، زبانی و مضمونی آنها مورد بررسی و تبیین قرار گرفته است.